Χρόνια πολλά

Justice May, Βηθλεέμ, ΖΩΣΠ 2007

Ασκήσεις ελευθερίας

Νίκος Δήμου, Ασκήσεις ελευθερίας

Τυπωθήτω, 2006

1984 : Μιά ανάγνωση

" …Η πιο γνωστή φράση στο 1984, λέει : " Η εξουσία δεν είναι μέσο, είναι σκοπός. Δεν εγκαθιστάς μια δικτατορία για να προστατέψεις μια επανάσταση. Κάνεις την επανάσταση για να εγκαταστήσεις τη δικτατορία."
Το Κακό είναι σκοπός, όχι μέσο. Είναι στόχος, όχι σύμπτωμα. Είναι τέλος, όχι επιφαινόμενο μιας προσπάθειας για το Καλό. Δαιμονικές παρουσίες όπως του Χίτλερ δεν εξηγούνται. Είναι - καθαυτές. Το απόλυτο Κακό είναι αιτία του εαυτού του ( αυτοτελές, αυτάρκες ), δηλαδή το Κακό για το Κακό. ( Αυτό θα πει απόλυτο ). Η δύναμη για τη δύναμη. Κι επειδή το μόνο όριο της δύναμης θα ήταν η λογική ( το δύο συν δύο ίσον τέσσερα ), η δύναμη, για ν' αποδείξει τον εαυτό της, βιάζει τη λογική. Είναι ο έσχατος βιασμός - αλλά και η τελεσίδικη απόδειξη της απολυτότητας. Αυτή η δύναμη δεν έχει όρια - είναι ο Θεός των σχολαστικών φιλοσόφων που μπορεί να νοήσει μιαν αντίφαση. Η θεολογία του Κακού βρήκε στον Όργουελ έναν νέο Θωμά Ακινάτη.
Η ανάλυση αυτή είναι σημαντική για έναν βασικό λόγο : όσο εκλαμβάνουμε το Κακό σαν ένα ατύχημα στο δρόμο για το Καλό, το υποβιβάζουμε και το υποτιμούμε. Το Κακό είναι απόλυτο. Η εξουσία δεν είναι σύμπτωμα. Είναι η αρρώστια. Μόνο η κατάργησή της θα μπορέσει να δώσει στον άνθρωπο την υγεία του - να τον λυτρώσει από την καταπίεση, την εκμετάλλευση, την αλλοτρίωση. ( σελ. 35 ).
…Ας διαλύσουμε μιαν άλλη παρεξήγηση : η ουτοπία - εφιάλτης του Όργουελ δεν είναι τεχνολογική. Στον κόσμο του 1984, η τεχνολογία δεν παίζει ουσιαστικό ρόλο, το αντίθετο, το καθεστώς την αφήνει να παρακμάζει, γιατί η τεχνολογία ελευθερώνει. Οξύνει τη σκέψη, απαιτεί παιδεία - και η παιδεία ξυπνάει τον άνθρωπο και τον προβληματίζει. Το βιβλίο αποδεικνύει πολύ πειστικά πως η εξουσία δεν έχει ανάγκη από προηγμένη τεχνολογία για να πείσει. Η αποτελεσματικότερη βία εξασκείται με τα παραδοσιακά μέσα, γιατί είναι βία στο σώμα και την ψυχή. Δεν χρειάζεται λέηζερ, αλλά γκλόμπ και αρουραίους.
…Αλλά και η αστυνόμευση στο 1984 δεν χρειάζεται τόσο την τεχνολογία, όσο το απόλυτο θράσος - που μόνο μια τέτοια απόλυτη εξουσία μπορεί να έχει. Το απόλυτο θράσος είναι η επέμβαση στις ρίζες. Αντί να περιορίζει το τι λες ή τι πράττεις, περιορίζει την νοητική δυνατότητα να πεις ή να πράξεις. Επεμβαίνει στη σκέψη. Όταν δεν μπορείς ούτε να τη φωνάξεις, ούτε καν να τη θέλεις - πολύ περισσότερο να την πραγματοποιήσεις.
Και η επέμβαση αυτή γίνεται χωρίς υψηλή τεχνολογία. Γίνεται με τομές στη γλώσσα και τη μνήμη. Ξέρουμε πως η σκέψη είναι δεμένη τυπικά με τη γλώσσα και ουσιαστικά με την εμπειρία. Αν εξαφανίσω τη λέξη ελευθερία, χάνεται κι η έννοιά της. Αν περιορίσω τη γλώσσα σ' ένα άθροισμα λίγων καθαρά χρηστικών συμβόλων ( Newspeak ) περιορίζω και την έκταση της σκέψης. Σε μερικές γενιές οι άνθρωποι δεν θα μπορούν να σκεφτούν ορισμένα πράγματα - αλλά δεν θάναι τόσο αρνητικά χρωματισμένα ( καταστροφή των λέξεων ) ώστε να προκαλούν αρνητικές παβλοφιανές αντιδράσεις. Η διαδικασία θέλει χρόνο ( ο Όργουελ τοποθετεί το ορόσημο για την επικράτηση της Νέο - Γλώσσας το 2050 ), αλλά η συνταγή μοιάζει σωστή.
Επέμβαση στη μνήμη. Αντί να απαγορεύσω τη σκέψη του Μάρξ, εξαφανίζω την παρουσία του - κι όλες τις αναφορές σ' αυτόν, σ' όλα τα έντυπα του παρελθόντος. Εξαφανίζω ( ή τρομοκρατώ ) κι όλους αυτούς που θυμούνται ή γνωρίζουν μαρξισμό. Σε δυό γενιές δεν θα χρειάζεται να απαγορευτεί ο Μάρξ, δεν θα υπάρχει. Δεν θα υπάρξει ποτέ.
Ο άνθρωπος είναι το παρελθόν του και η σκέψη του είναι η γλώσσα. Όταν επεμβαίνω στο παρελθόν και τη γλώσσα, επεμβαίνω στον άνθρωπο. Κι επειδή, όπως σωστά λέει ο βασανιστής Ο' Μπράϊαν, " η πραγματικότητα υπάρχει στο νου σου και πουθενά αλλού ", όταν αλλάζω τον νου αλλάζω τον κόσμο. ( σελ. 37 ).
… Ο Όργουελ σ' όλη του τη ζωή πολέμησε το ψέμα, τη βία, την αδικία. Βαριά άρρωστος, σχεδόν ετοιμοθάνατος, έγραψε αυτό το βιβλίο για να ξεσηκώσει, να προειδοποιήσει, να φρονηματίσει. Δεν είχε αυταπάτες, ήξερε τη φοβερή δύναμη του Κακού. Όμως πολεμούσε. Που σημαίνει πως, κι αν δεν πίστευε στη Νίκη, πίστευε τουλάχιστον στον αγώνα." .

Henry Cartier - Bresson, Γαλλία

Παρίσι, Γαλλία 1953

.

Βασιλικάτα, Ιταλία, 1951
.

Σεβίλλη, Ισπανία, 1933

.

Στην κηδεία του Γκάντι, Δελχί, Ινδία 1948

.

Ο φωτογράφος με την πρώτη του γυναίκα

Κίνα 1949

.

Πηγή στοιχείων : Henry Cartier - Bresson, The man, the image, the world, Thames & Hudston Ltd, London 2006.

Ο Μεγάλος Αδελφός

http://www.photo.net/

Δώσε μου την Ελευθερία σου και θα σε Προστατεύσω
Απ' αυτούς που θέλουν να σε Σκλαβώσουν

" Η έκφραση " Μεγάλος αδελφός " επινοήθηκε από τον Βρετανό συγγραφέα Τζόρτζ Όργουελ στη σατιρική νουβέλα του 1984, που δημοσιεύτηκε το 1949.
Το βιβλίο του Όργουελ περιγράφει τα όσα συμβαίνουν στη μυθιστορηματική ολοκληρωτική πολιτεία της Ωκεανίας, όπου " Ο Μεγάλος Αδελφός " προσωποποιούταν από τη φωτογραφία ενός άντρα με σκοτεινά διεισδυτικά μάτια. Η φωτογραφία του εμφανιζόταν σε αφίσες σ' όλη την Ωκεανία με την επικεφαλίδα : " Ο Μεγάλος Αδελφός Σε Παρακολουθεί ". Την Ωκεανία κυβερνούσε ένα πλήρως γραφειοκρατικό Κόμμα με σύμβολο το " Μεγάλο Αδελφό " , για το οποίο όλοι οι άνθρωποι ήταν αριθμοί, χωρίς καμία ατομικότητα. Ο μεγάλος Αδελφός διακήρυσσε ότι κανένα άτομο δεν έχει το δικαίωμα της ιδιωτικότητας.
Διατηρούσε την εξουσία του με τρεις τρόπους :
Κατασκοπεύοντας τους πολίτες.
Για παράδειγμα, χρησιμοποιούσε την " τηλεθόνη " , μια τηλεόραση " δύο κατευθύνσεων ", για να παρακολουθεί και να ακούει όλους τους πολίτες.
Με τον έλεγχο της γλώσσας.
Ο Μεγάλος Αδελφός δημιούργησε μια καινούργια γλώσσα, σχεδιασμένη να περιορίζει την ικανότητα του ανθρώπου να εκφράζει σκέψεις διαφωνίας. Μια άποψη του νέου λόγου ήταν η " διπλοσκέψη ", η ικανότητα να πιστεύεις σε δύο αντιφατικές ιδέες συγχρόνως. Το κόμμα του Μεγάλου Αδελφού είχε τρία σλόγκαν διπλοσκέψης : " Ο πόλεμος είναι Ειρήνη ", " Η Ελευθερία είναι Σκλαβιά " και " Η Άγνοια είναι Δύναμη ".
Με την κατασκευή εχθρών.
Ο Μεγάλος Αδελφός κατασκεύασε μια διαβολική μορφή με το όνομα Εμμανουήλ Γκόλντστάϊν ( Ο Εχθρός του Λαού ). Όλα τα εγκλήματα εναντίον του κόμματος, όλα τα σαμποτάζ, όλες οι προδοσίες αποδιδόταν σ' αυτόν. Η Ωκεανία είχε μια γιορτή με την ονομασία " Μίσος Δύο Λεπτών ". Σε αυτή εμφανιζόταν το πρόσωπο του Γκόλντστάϊν πάνω σε μια μεγάλη τηλεοθόνη, ενώ όλοι οι πολίτες της Ωκεανίας σφύριζαν αποδοκιμαστικά και τον μισούσαν. Ο Μεγάλος Αδελφός είχε πει ότι ο Γκόλντστάϊν ήταν κάποτε ένα ηγετικό μέλος του Κόμματος, αλλά είχε γίνει ο αρχηγός ενός αντικυβερνητικού υπόκοσμου.

Δ. Ευαγγελόπουλος, Τεχνολογία Υποταγής Συνειδήσεων

Έσοπτρον, 2002

Ανάγνωση : Ιούλιος 2009

Άτομα με υπαρξιακά προβλήματα που εργάζονται στα ΜΜΕ, έχουν τα χαρακτηριστικά που περιγράφει ο συγγραφέας : " Δεν τους ενδιαφέρει η δύναμη ως μέσο ελευθερίας, γνώσης και προσωπικής εξέλιξης, αλλά ως μέσο κυριαρχίας και ελέγχου όλων των υπόλοιπων ανθρώπων. Είναι απλώς μια διαστρέβλωση των βασικών ενστίκτων και ιδίως του σεξουαλικού. Η χαρά του οργασμού αντικαθίσταται από τη σαδιστική ηδονή της κυριαρχίας και της καθυπόταξης των άλλων. Ο αλαζόνας, καιροσκόπος και ματαιόδοξος συμπλεγματικός ενδιαφέρεται μόνο για τη δύναμη αυτή καθεαυτή, ως αυτοσκοπό, για τον ουτοπικό και δαιμονικό στη φύση του οργασμό της κυριαρχίας και της επιβολής. "
Στο βιβλίο προτείνονται και τρόποι αντίστασης, είναι ένα βιβλίο το οποίο χάρηκα όταν το βρήκα, τον περασμένο Ιούνιο. Μ' όλ' αυτά που άκουγα κάθε μέρα όταν άκουγα ραδιόφωνο κι απορούσα, μεταξύ άλλων, πώς είναι δυνατός αυτός ο συνεχής παραλογισμός, έλεγα ότι είναι μια περίεργη νοοτροπία που θεωρούσε τους πάντες επιδεικτικά ηλίθιους. Σε λίγες σειρές, ο συγγραφέας εξηγεί ότι πρόκειται για μέθοδο πολιτικής και κάθε πικραμένου προπαγάνδας, παλιά, δοκιμασμένη, δεν χρειάζεται να διαβάσεις παρά μερικές σελίδες, αναγνωρίζεις αμέσως τη διαδικασία. Γι' αυτό πράγματι δεν συνέχισα την ανάγνωση :).

Εισαγωγή στην Οικονομική

David Begg, " Εισαγωγή στην οικονομική " Τόμοι 2

Κριτική 2006 ( http://www.kritiki.gr/ )

" Η οικονομική επιστήμη παρουσιάζει εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον για να την αφήσουμε στα χέρια των επαγγελματιών οικονομολόγων. Επηρεάζει όλα σχεδόν όσα κάνουμε, όχι απλώς στη δουλειά ή στα καταστήματα, αλλά και στο σπίτι μας ή την ώρα της κάλπης. Επηρεάζει την εικόνα που έχουμε για τον πλανήτη μας, το μέλλον που θα ανήκει στα παιδιά μας, τον βαθμό του ενδιαφέροντός μας για τους φτωχούς και τους ανήμπορους και τους πόρους που διαθέτουμε για την προσωπική μας ευχαρίστηση.

Τα θέματα αυτά συζητούνται καθημερινά στις καφετέριες και τα λεωφορεία, καθώς και στα υπουργικά συμβούλια και στις αίθουσες συσκέψεων. Τα ΜΜΕ, οι οδηγοί ταξί και οι πολιτικοί απολαμβάνουν να συζητούν θέματα για τα οποία υπάρχει διαφωνία. Η τηλεόραση θάταν πολύ βαρετή αν όλοι οι συμμετέχοντες σε μια τηλεοπτική συζήτηση είχαν την ίδια άποψη.

Η οικονομική είναι ένα αντικείμενο το οποίο δίνει απαντήσεις σε πολλά πράγματα. Η επίσημη μελέτη της είναι συναρπαστική, επειδή μας προσφέρει εργαλεία που μας επιτρέπουν την καλύτερη κατανόηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε. Όλοι ξέρουν ότι μια μηχανή που βγάζει καπνούς είναι κακό σημάδι, ορισμένες φορές, όμως, μόνο ένας εκπαιδευμένος μηχανικός μπορεί να δώσει τη σωστή συμβουλή για το πώς θα επισκευαστεί.

Ο τρόπος μετάδοσης και χειρισμού των πληροφοριών κατέχει κεντρική θέση σε πολλά ζητήματα που αφορούν τα κίνητρα και τον ανταγωνισμό, συμπεριλαμβανομένης της έκρηξης του ηλεκτρονικού εμπορίου. Η ευκολία της πληροφόρησης, σε συνδυασμό με τα χαμηλότερα οικονομικά κόστη, εξηγεί επίσης τις τάσεις προς την παγκοσμιοποίηση, και την συνδεόμενη μ' αυτή μείωση της εθνικής κυριαρχίας, ειδικά στις μικρότερες χώρες. Η σύγχρονη οικονομική μας βοηθά να καταλάβουμε τον κόσμο μας που αλλάζει, ν' αναλογιστούμε το που πηγαίνει και να εκτιμήσουμε τις επιλογές που έχουμε μπροστά μας σήμερα. "
Τα παραπάνω, μεταξύ άλλων, βρίσκονται στον πρόλογο του παραπάνω βιβλίου " Εισαγωγή στην οικονομική ". Ο συγγραφέας είναι κοσμήτορας του Tanaka Business School στο Imperial College του Λονδίνου και καθηγητής οικονομικής ανάλυσης. Είναι σύμβουλος για θέματα νομισματικής πολιτικής της τράπεζας της Αγγλίας, του Διεθνούς Νομισματικού ταμείου και του Υπουργείου Οικονομικών της Αγγλίας.

" Ευάγγελος σημαίνει άγγελος καλών ειδήσεων ! "

Ευάγγελος Βενιζέλος

Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση της υποψηφιότητάς του για την ηγεσία του ΠαΣοΚ, ο Ευάγγελος Βενιζέλος προσέρχεται σε σύσκεψη με τους συνεργάτες του.

Γιώργος Αγγελόπουλος

Παντελής Σαϊτας, ΑΠΕ - ΜΠΕ, Photo Album, Αθήνα 2007

Ο κ. Ευάγγελος Βενιζέλος κέρδισε ένα καλό ποσοστό 38% στις χθεσινές εσωκομματικές εκλογές. Καλοτάξιδος !!!

Παμ. Ταξιαρχών Γαβριήλ και Μιχαήλ

Ταφικό μνημείο

Ά Νεκροταφείο Αθηνών

Μνημείο : " αντικείμενο ιστορικού ενδιαφέροντος που έχει διασωθεί από παλαιότερη εποχή " . Γ. Μπαμπινιώτης, Μικρό λεξικό της Νέας Ελληνικής, Κέντρο λεξικολογίας ΕΠΕ, 2006.

Δημόσια αγαθά και κοινόκτητοι πόροι

Πλάκα, ΘΕΑΘΗΝΑΙ, Θανάσης Σταυράκης* – Κυριάκος Μαντούβαλος
* http://www.tstavrakis.com/

Ποταμός 2007

Τα δημόσια αγαθά είναι τα αγαθά δημόσιας χρήσης, όπως η εθνική άμυνα, η παιδεία, οι παρελάσεις κλπ., όπου κανένας πολίτης δεν αποκλείεται από τα οφέλη που παρέχουν.
Οι κοινόκτητοι πόροι είναι τα αγαθά που προσφέρει η φύση όπως ο αέρας, τα βουνά, τα ποτάμια κλπ. Τα αγαθά αυτά εμφανίζουν επίσης αδυναμία αποκλεισμού της χρήσης και της απόλαυσής τους από όλους, είναι όμως ανταγωνιστικά, δηλαδή η χρήση τους από ένα άτομο μειώνει τη δυνατότητα χρήσης τους από κάποιο άλλο. Παράδειγμα, όταν ένας ψαράς αλιεύει μια ποσότητα ψαριών στη θάλασσα, αυτά που απομένουν στον επόμενο ψαρά είναι λιγότερα.
Ο τζαμπατζής ( free rider ) είναι ένα άτομο που αποκομίζει όφελος από ένα αγαθό αποφεύγοντας να πληρώσει γι' αυτό. Η ιστορία που ακολουθεί μας επιτρέπει να εξαγάγουμε ένα γενικό συμπέρασμα για τα δημόσια αγαθά :
Ας υποθέσουμε ότι η Έλενα, επιχειρηματίας σε μια μικρή πόλη, αποφασίζει να οργανώσει ένα θέαμα με πυροτεχνήματα. Η Έλενα θα συναντούσε ασφαλώς μεγάλες δυσκολίες στην προσπάθειά της να πωλήσει εισιτήρια για την παρακολούθηση του θεάματος επειδή οι πιθανοί πελάτες της θα αντιλαμβανόταν αμέσως ότι μπορούν να παρακολουθήσουν τα πυροτεχνήματα ακόμη και χωρίς ν' αγοράσουν εισιτήριο. Παρά το γεγονός λοιπόν ότι η εκδήλωση με τα βεγγαλικά είναι κοινωνικά επιθυμητή, δεν μπορεί να είναι ιδιωτικά επικερδής. Το αποτέλεσμα θα είναι να πάρει η Έλενα την κοινωνικά αναποτελεσματική απόφαση να μην οργανώσει την εκδήλωση με τα βεγγαλικά.
Σ' αυτή την περίπτωση, όπου το πρόβλημα του τζαμπατζή δεν επιτρέπει στην ιδιωτική αγορά να προσφέρει ένα τέτοιο θέαμα, η οικονομική πολιτική μπορεί να θεραπεύσει το πρόβλημα. Αν το κράτος αποφασίσει ότι το συνολικό όφελος υπερβαίνει το συνολικό κόστος, μπορεί να προσφέρει το δημόσιο αγαθό και να καλύψει το κόστος του από τα φορολογικά έσοδα, βελτιώνοντας τη θέση όλων.Υπάρχουν πολλά παραδείγματα δημόσιων αγαθών. Παρακάτω θα δούμε τρία από τα πιο σημαντικά.

Το Αμερικανικό F-22 Raptor μαχητικό εναέριας υπεροχής το οποίο έχει σχεδιασμό στελθ και την ικανότητα να πετά με ταχύτητα μεγαλύτερη από αυτή του ήχου.

Όπλα, Σαββάλας,2005 http://www.savalas.gr/
.

http://www.photo.net/
.
Γιάννης Ιωάννου, A.Voice, Φύλλο της 01-07.11.2007
http://www.athensvoice.gr/

Εθνική άμυνα. Η άμυνα μιας χώρας από ξένες επιβουλές, είναι ένα κλασσικό παράδειγμα δημόσιου αγαθού. Ταυτόχρονα όμως, είναι ένα κι από τα πιο δαπανηρά. Υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με το αν οι αμυντικές δαπάνες είναι μικρές ή μεγάλες, αλλά δεν υπάρχει σχεδόν κανένας που να αρνείται ότι κάποιες δαπάνες για την εθνική άμυνα είναι απολύτως αναγκαίες. Ακόμη κι οι οικονομολόγοι που υποστηρίζουν την ανάγκη ενός μικρού δημόσιου τομέα, συμφωνούν ότι οι αμυντικές δαπάνες είναι ένα δημόσιο αγαθό που το κράτος οφείλει να προσφέρει στους πολίτες του.
Παιδεία - βασική έρευνα. Η δημιουργία της γνώσης είναι δημόσιο αγαθό. Αν ένας μαθηματικός αποδείξει ένα νέο θεώρημα, το θεώρημα υπεισέρχεται στην γενική δεξαμενή γνώσεων της ανθρωπότητας την οποία μπορούμε όλοι μας να χρησιμοποιήσουμε χωρίς καμία επιβάρυνση. Επειδή λοιπόν η γνώση είναι δημόσιο αγαθό, οι κερδοσκοπικές επιχειρήσεις έχουν την τάση να εκμεταλλεύονται τζάμπα τη γνώση που δημιουργούν άλλοι, με αποτέλεσμα να διατίθενται ελάχιστοι νέοι πόροι στην δημιουργία γνώσης.
Το κράτος, εκτός από τα δημόσια σχολεία και πανεπιστήμια, προσπαθεί να προσφέρει το δημόσιο αγαθό της γενικής γνώσης με κρατικές υπηρεσίες όπως τα Εθνικά Ιδρύματα Έρευνας και Τεχνολογίας, που επιδοτούν την βασική έρευνα στην ιατρική, τα μαθηματικά, τη φυσική, τη χημεία τη βιολογία κλπ.
Καταπολέμηση της φτώχειας. Αν κι όλοι προτιμούν να ζουν σε μια κοινωνία χωρίς φτώχεια, η καταπολέμησή της δεν είναι " αγαθό " που μπορεί να το προσφέρει η ιδιωτική οικονομία. Κανένα άτομο δεν θα μπορούσε μόνο του να εξαλείψει τη φτώχεια, επειδή το πρόβλημα είναι πολύ μεγάλο. Επιπλέον, η ιδιωτική φιλανθρωπία είναι δύσκολο να το λύσει : Εκείνοι που δεν προσφέρουν στα φιλανθρωπικά ιδρύματα, επωφελούνται τζάμπα από την γενναιοδωρία εκείνων που προσφέρουν. Στην περίπτωση αυτή, η φορολόγηση των πλουσίων για να βελτιωθούν οι συνθήκες ζωής των φτωχών, μπορεί να βελτιώσει τη θέση όλων. Ο φτωχός τώρα είναι σε καλύτερη θέση, επειδή απολαμβάνει ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο κι εκείνοι που πληρώνουν φόρους ζουν σε μια κοινωνία με λιγότερη φτώχεια.
Πριν προχωρήσουμε στους κοινόκτητους πόρους, πρέπει πρώτα να εισάγουμε την έννοια της εξωτερικότητας :

Η επιστήμη εξηγεί, Σαββάλας 2006

Εξωτερικότητα είναι η επίπτωση των πράξεων ενός ατόμου στην ευημερία του γείτονά του. Αν η επίπτωση στο γείτονα είναι δυσμενής, μιλούμε για αρνητική εξωτερικότητα, ενώ αν είναι ωφέλιμη, μιλούμε για θετική εξωτερικότητα. Όταν υπάρχουν εξωτερικότητες, το συμφέρον της κοινωνίας σ' ένα αποτέλεσμα αγοράς εκτείνεται πέρα από την ευημερία των αγοραστών και των πωλητών που συμμετέχουν στην αγορά. Περιλαμβάνει επίσης, την ευημερία και των άλλων ανθρώπων που επηρεάζονται.
Η απελευθέρωση διοξίνης στο περιβάλλον π.χ., είναι μια αρνητική εξωτερικότητα. Οι επιχειρήσεις της χαρτοβιομηχανίας, οι οποίες επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση των κερδών τους, δεν θα λάβουν υπόψη το πλήρες κόστος της ρύπανσης που προκαλούν και επομένως θα εκπέμπουν μεγάλη ποσότητα διοξίνης αν δεν παρέμβει το κράτος να τις εμποδίσει ή να τις αποθαρρύνει.

Οι εξωτερικότητες εμφανίζονται υπό διάφορες μορφές, όπως και τα μέτρα με τα οποία το κράτος προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις αστοχίες ή αποτυχίες της αγοράς. Μερικά παραδείγματα :

1. Οι εκπομπές καυσαερίων από τα αυτοκίνητα είναι μια αρνητική εξωτερικότητα, επειδή δημιουργεί νέφος το οποίο αναπνέουν άλλοι άνθρωποι. Ως αποτέλεσμα αυτής της εξωτερικότητας, οι οδηγοί έχουν την τάση να ρυπαίνουν πάρα πολύ. Η κυβέρνηση προσπαθεί να λύσει αυτό το πρόβλημα επιβάλλοντας φόρους στα αυτοκίνητα. Φορολογεί επίσης την βενζίνη και το πετρέλαιο για να μειώσει την κίνηση των αυτοκινήτων.
2. Η ανακαίνιση διατηρητέων κτηρίων έχει θετική εξωτερικότητα, επειδή οι άνθρωποι που περπατούν ή κινούνται με οχήματα στους δρόμους απολαμβάνουν την ομορφιά αυτών των κτηρίων και την αίσθηση ιστορικής συνέχειας που δημιουργούν. Οι ιδιοκτήτες των κτηρίων όμως, δεν αποκομίζουν το πλήρες όφελος της ανακαίνισης και τείνουν ν' απαλλαγούν από τα παλαιά κτήρια το γρηγορότερο δυνατό. Οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν συνήθως την κατάσταση αυτή ψηφίζοντας νόμους που ρυθμίζουν την κατεδάφιση παλαιών κτηρίων και παρέχουν φορολογικές εκπτώσεις στους ιδιοκτήτες που αποφασίζουν να τα ανακαινίσουν.

3. Η κατανάλωση αλκοόλ δημιουργεί αρνητικές εξωτερικότητες εφόσον οι καταναλωτές είναι πιθανό να οδηγούν τα αυτοκίνητά τους υπό την επήρεια αλκοόλ και να θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή των συνανθρώπων τους. Ομοίως, η " κατανάλωση " παροχή υπηρεσιών εκπαίδευσης δημιουργεί θετικές εξωτερικότητες, επειδή ένας πιο μορφωμένος πληθυσμός επιβάλλει στη χώρα του μια καλύτερη διακυβέρνηση, γεγονός που ωφελεί όλους. Για να κινηθεί η ισορροπία της αγοράς πλησιέστερα προς το κοινωνικό άριστο, η αρνητική εξωτερικότητα απαιτεί ένα φόρο και η θετική μια επιδότηση. Πράγματι, αυτή είναι και η πολιτική που ακολουθείται. Τα αλκοολούχα ποτά συγκαταλέγονται μεταξύ των περισσότερο φορολογούμενων αγαθών στην οικονομία μιας χώρας, ενώ αντιθέτως η παιδεία επιδοτείται γενναιόδωρα μέσω των δημόσιων σχολείων και των κρατικών υποτροφιών.
Το κράτος μπορεί να θεραπεύσει λοιπόν μια εξωτερικότητα είτε επιβάλλοντας φόρους ( πιγκοβιανός φόρος* ) μεγάλου ύψους για κάθε τόνο βιομηχανικών αποβλήτων που ρίχνει ένα εργοστάσιο στο ποτάμι για παράδειγμα, είτε απαγορεύοντας ορισμένες συμπεριφορές ( ρυθμιστική παρέμβαση ) όπως π.χ. να ζητήσει από κάθε εργοστάσιο να μειώσει τη ρύπανσή του κατά 300 τόνους βιομηχανικών αποβλήτων τον χρόνο.
Οι οικονομολόγοι προτιμούν συνήθως τους πιγκοβιανούς φόρους αντί των ρυθμίσεων ως τρόπο αντιμετώπισης της ρύπανσης , επειδή μπορούν να μειώσουν την ρύπανση με χαμηλότερο κόστος για την κοινωνία. Ενώ δηλαδή η ρυθμιστική παρέμβαση θα ορίσει ένα επίπεδο ρύπανσης, ο φόρος θα δώσει στους ιδιοκτήτες των εργοστασίων ένα ισχυρό οικονομικό κίνητρο να μειώσουν την ρύπανση.
Οι οικονομολόγοι θα υποστηρίξουν επίσης ότι οι πιγκοβιανοί φόροι είναι καλύτεροι για το περιβάλλον. Στο πλαίσιο της ρυθμιστικής πολιτικής, τα εργοστάσια δεν έχουν λόγο να μειώσουν περισσότερο τις εκπομπές τους από τη στιγμή που θάχει επιτευχθεί ο στόχος των 300 τόνων βιομηχανικών αποβλήτων. Αντίθετα, ο φόρος δίνει στα εργοστάσια ένα κίνητρο ν' αναπτύξουν καθαρότερες τεχνολογίες, αφού μια καθαρότερη τεχνολογία θα μειώσει το ποσό του φόρου που οφείλει να πληρώσει ένα εργοστάσιο.
* Πιγκοβιανοί φόροι ", προς τιμήν του οικονομολόγου Arthur Pigou ( 1877 - 1959 ) που πολύ έγκαιρα είχε προτείνει τη χρήση τους, είναι οι φόροι που επιβάλλονται για να θεραπευθούν οι επιπτώσεις των αρνητικών εξωτερικοτήτων.
Όπως ήδη σημειώθηκε, οι κοινόκτητοι πόροι είναι ανταγωνιστικοί στην κατανάλωση : Όταν ένα άτομο χρησιμοποιεί έναν κοινόκτητο πόρο, μειώνει την ικανοποίηση που μπορούν να αποκομίσουν τα άλλα άτομα από τον πόρο αυτό. Η ύπαρξη λοιπόν κοινόκτητων πόρων θέτει ένα πρόβλημα στους πολιτικούς : πρέπει να σκεφτούν το πόσο πολύ χρησιμοποιείται ο πόρος αυτός.

Ένα τέτοιο πρόβλημα κατανοείται καλύτερα με την βοήθεια της κλασσικής παραβολής που ονομάζεται Τραγωδία των κοινόκτητων πόρων.

http://www.photo.net/

Ας δούμε τη ζωή σε μια μικρή μεσαιωνική κωμόπολη. Από τις πολλές οικονομικές δραστηριότητες που διεξάγονται στην κωμόπολη, μία από τις πιο σημαντικές είναι η εκτροφή προβάτων. Πολλές από τις οικογένειες της κωμόπολης έχουν κοπάδια προβάτων και κερδίζουν τα προς το ζην πουλώντας μαλλί, με το οποίο φτιάχνονται ρούχα.

Καθώς αρχίζει η ιστορία μας, τα πρόβατα τον περισσότερο καιρό βόσκουν στα λιβάδια γύρω από την κωμόπολη, που λέγεται Βοσκούπολη. Καμιά οικογένεια δεν έχει τη δική της γη. Αντίθετα, οι κάτοικοι της πόλης κατέχουν όλα τα γύρω εδάφη από κοινού, κι έχουν φυσικά το δικαίωμα να βόσκουν στη γη αυτή τα πρόβατά τους. Η συλλογική διαδικασία λειτουργεί και αποδίδει καλά, επειδή η γη είναι άφθονη. Όσο όλοι μπορούν να έχουν τους καλούς βοσκότοπους που θέλουν, τα λιβάδια της Βοσκούπολης μπορούν να βόσκουν τα πρόβατά τους ελεύθερα χωρίς να δημιουργείται κανένα πρόβλημα. Όλοι στην κωμόπολη είναι ευτυχείς.

Καθώς όμως περνούν τα χρόνια, ο πληθυσμός της κωμόπολης αυξάνει, ενώ παράλληλα μεγαλώνουν και πληθαίνουν τα κοπάδια των προβάτων στην Βοσκούπολη. Καθώς λοιπόν, ο αριθμός των προβάτων αυξάνεται και η έκταση της γης μένει σταθερή, οι βοσκότοποι αρχίζουν να χάνουν την ικανότητά τους να αναγεννώνται. Τελικά, η εκμετάλλευση της γης είναι τόσο εντατική ώστε μετατρέπεται σε χέρσα. Χωρίς βοσκότοπους, η κτηνοτροφία είναι αδύνατη στην Βοσκούπολη, πολλές οικογένειες χάνουν τον τρόπο με τον οποίο έβγαζαν τα προς το ζην και η κωμόπολη εξαφανίζεται.
Τι προκάλεσε αυτή τη τραγωδία ; Γιατί οι κτηνοτρόφοι επέτρεψαν να αυξηθεί τόσο πολύ ο πληθυσμός των κοπαδιών με αποτέλεσμα την καταστροφή της Βοσκούπολης ; Ο λόγος είναι ότι διαφέρουν τα κοινωνικά και ιδιωτικά κίνητρα. Η αποφυγή της καταστροφής των βοσκότοπων εξαρτάται από τη συλλογική δράση των κτηνοτρόφων. Αν οι βοσκοί μπορούσαν να δράσουν από κοινού, θα μείωναν τον πληθυσμό των προβάτων στο μέγεθος που θα μπορούσε να συντηρήσει την Βοσκούπολη. Ωστόσο, καμιά οικογένεια μόνη της δεν είχε κίνητρο να μειώσει τον αριθμό των δικών της προβάτων, επειδή κάθε μεμονωμένο κοπάδι αντιπροσώπευε ένα μικρό μόνο μέρος του προβλήματος.

Αν η τραγωδία είχε προβλεφθεί, η Βοσκούπολη μπορούσε να έχει λύσει το πρόβλημα με διάφορους τρόπους. Θα μπορούσε να έχει ρυθμίσει τον αριθμό των προβάτων που θα είχε το κοπάδι κάθε οικογένειας, θα μπορούσε να έχει εσωτερικεύσει την εξωτερικότητα επιβάλλοντας φόρο στην κτηνοτροφία ή θα μπορούσε να πωλεί σε πλειοδοτικό διαγωνισμό έναν περιορισμένο αριθμό αδειών βοσκής προβάτων. Δηλαδή, η μεσαιωνική κωμόπολη θα μπορούσε να έχει αντιμετωπίσει το πρόβλημα της υπερεκμετάλλευσης των βοσκοτόπων της με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που μια σύγχρονη κοινωνία λύνει το πρόβλημα της ρύπανσης.

Στην περίπτωση της γης όμως, υπάρχει μια απλούστερη λύση. Η Βοσκούπολη θα μπορούσε να μοιράσει τη γη στις οικογένειες της κωμόπολης. Κάθε οικογένεια θα έπαιρνε μια έκταση γης την οποία θα μπορούσε να περικλείσει με φράχτη και να την προστατεύσει από τον κίνδυνο της υπερεκμετάλλευσης. Με τον τρόπο αυτό, η γη θα μετατρεπόταν σε ιδιωτικό αγαθό και θα έπαυε να είναι κοινόκτητος πόρος. Στην πραγματικότητα, αυτό ακριβώς συνέβη στην Αγγλία του 17ου αιώνα κατά τη διάρκεια του κινήματος της περίφραξης.

Εκτός λοιπόν από τη φορολογία ή τις ρυθμιστικές παρεμβάσεις, το κράτος μπορεί να μειώσει τη χρήση του κοινόκτητου πόρου μετατρέποντάς τον σε ιδιωτικό.Το μάθημα αυτό είναι γνωστό εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης είχε επισημάνει το πρόβλημα των κοινόκτητων πόρων : " Ό,τι είναι κοινό σε πολλούς φροντίζεται λιγότερο, επειδή όλοι οι άνθρωποι ενδιαφέρονται περισσότερο για ό,τι είναι δικό τους, παρά για ότι κατέχουν από κοινού με άλλους ".

Υπάρχουν πολλά παραδείγματα κοινόκτητων πόρων. Στις περισσότερες περιπτώσεις ανακύπτει το ίδιο πρόβλημα : οι ιδιώτες που λαμβάνουν αποφάσεις χρησιμοποιούν υπερβολικά τον κοινόχρηστο πόρο. Παρακάτω θα δούμε χαρακτηριστικά παραδείγματα από την πραγματικότητα στην πόλη μας και στη συνέχεια μερικά που είναι ήδη παγκόσμια :

Σωματίδια με τα όλα τους...

Αθηναίοι σε επίδειξη οδήγησης

Οργανισμός Διαχείρισης Δημόσιου Υλικού ( ΟΔΔΥ )

Άνω Λιόσια

Δεν πιστεύεις τα μάτια σου... Ρεκόρ παγκόσμιο. Σ’ ένα και μοναδικό χώρο καταλήγουν καθημερινά πάνω από 6500 τόνοι σκουπιδιών απ’ όλο το λεκανοπέδιο. Οι αρμόδιοι πιστεύουν ακράδαντα, όλ’ αυτά τα χρόνια, πως ο τόπος και οι κάτοικοι είναι απεριορίστου αντοχής.

ΘΕΑΘΗΝΑΙ, Θανάσης Σταυράκης* – Κυριάκος Μαντούβαλος

* http://www.tstavrakis.com/ Ποταμός 2007

Καθαρή ατμόσφαιρα και υδάτινοι πόροι. Όπως ήδη είδαμε, οι αγορές δεν προστατεύουν επαρκώς το περιβάλλον. Η ρύπανση είναι μια αρνητική εξωτερικότητα που μπορεί να θεραπευθεί με ρυθμίσεις ή πιγκοβιανούς φόρους. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η υπερβολική ρύπανση μοιάζει με την υπερεκμετάλλευση των βοσκότοπων. Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος είναι η σύγχρονη τραγωδία των κοινόκτητων πόρων.

Μποτιλιαρισμένοι δρόμοι. Οι δρόμοι μπορεί να είναι δημόσιο αγαθό ή κοινόκτητοι πόροι. Αν ένας δρόμος δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα συμφόρησης, τότε η χρησιμοποίησή του από ένα άτομο δεν περιορίζει την χρησιμοποίησή του από άλλα άτομα. Όταν όμως ένας δρόμος είναι μποτιλιαρισμένος, τότε η χρησιμοποίησή του προκαλεί αρνητική εξωτερικότητα. Όταν ένα άτομο κινείται με το αυτοκίνητό του σε ένα δρόμο, η κυκλοφοριακή συμφόρηση επιτείνεται, και οι άλλοι οδηγοί πρέπει να κινούνται ακόμη πιο αργά. Στην περίπτωση αυτή, ο δρόμος είναι κοινόκτητος πόρος.
Ένας τρόπος να αντιμετωπίσει το κράτος το πρόβλημα της κυκλοφοριακής συμφόρησης είναι να επιβαρύνει τους οδηγούς οχημάτων με διόδια. Τα διόδια, ουσιαστικά, δεν είναι παρά ένας πιγκοβιανός φόρος στην εξωτερικότητα της κυκλοφοριακής συμφόρησης.

Μια άλλη πολιτική που ανταποκρίνεται στο πρόβλημα της κυκλοφοριακής συμφόρησης είναι ο φόρος στην βενζίνη. Η βενζίνη είναι συμπληρωματικό αγαθό της οδήγησης : μια αύξηση στην τιμή της βενζίνης έχει την τάση να μειώνει τη ζητούμενη ποσότητα οδήγησης. Ο φόρος επί της βενζίνης λοιπόν, μειώνει την κυκλοφοριακή συμφόρηση. Ως λύση όμως, είναι ατελής καθώς επηρεάζει κι άλλες αποφάσεις εκτός από την " ποσότητα οδήγησης " στους μποτιλιαρισμένους δρόμους. Πρώτον, ο φόρος επί της βενζίνης αποθαρρύνει την οδήγηση ακόμη και σε μη μποτιλιαρισμένους δρόμους. Δεύτερον, ενθαρρύνει τους ανθρώπους ν' αγοράζουν ελαφρύτερα αυτοκίνητα που καταναλώνουν λιγότερη βενζίνη αλλά είναι λιγότερο ασφαλή.

Ψάρια, φάλαινες κι άλλα είδη της άγριας ζωής. Πολλά είδη ζώων είναι κοινόκτητοι πόροι. Τα ψάρια και οι φάλαινες π.χ., έχουν εμπορική αξία και καθένας μπορεί ν' ανοιχτεί στους ωκεανούς και να ψαρέψει ότι μπορεί. Το μεμονωμένο άτομο δεν έχει κίνητρο να διατηρήσει τα είδη που υπάρχουν για τον επόμενο χρόνο. Έτσι, η υπερβολική αλιεία ψαριών και φαλαινών μπορεί να καταστρέψει εμπορικά πολύτιμους ιχθυοπληθυσμούς.

Οι ωκεανοί παραμένουν ένας από τους κοινόκτητους πόρους που η εκμετάλλευσή τους δεν υπόκειται παρά σε ελάχιστες ρυθμίσεις. Δυο στοιχεία δεν επιτρέπουν εύκολη λύση του προβλήματος. Πρώτον, είναι πολλές οι χώρες που έχουν πρόσβαση στους ωκεανούς. Έτσι, οποιαδήποτε λύση προϋποθέτει διεθνή συνεργασία μεταξύ χωρών που έχουν διαφορετικές αξίες. Δεύτερον, επειδή οι ωκεανοί είναι τεράστιοι, είναι πολύ δύσκολη η εφαρμογή μιας τέτοιας συμφωνίας. Έτσι, τα δικαιώματα αλιείας γίνονται συχνά αιτία διεθνούς έντασης ακόμη και μεταξύ φιλικών χωρών.

Η επιστήμη εξηγεί, Σαββάλας 2006

Μια μελέτη περίπτωσης :

Γιατί οι αγελάδες δεν κινδυνεύουν με εξαφάνιση ;

Σ' όλη την ιστορία, πολλά ζώα κινδύνευσαν με εξαφάνιση. Όταν οι πρώτοι Ευρωπαίοι έφτασαν στη Βόρεια Αμερική, πάνω από 60 εκατομμύρια βίσονες περιπλανιόταν στην αμερικανική ήπειρο. Το κυνήγι, όμως, του βίσονα ήταν τόσο δημοφιλές σ' όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα, ώστε μέχρι τα 1900 ο πληθυσμός τους είχε μειωθεί μόλις στους 400 βίσονες και μόνο τότε η κυβέρνηση αποφάσισε να προστατεύσει το είδος. Σε ορισμένες αφρικανικές χώρες, σήμερα, ο ελέφαντας αντιμετωπίζει μια παρόμοια απειλή, καθώς οι λαθροκυνηγοί τον σκοτώνουν για το ελεφαντόδοντο των χαυλιοδόντων του.

Ωστόσο, δεν αντιμετωπίζουν κίνδυνο εξαφάνισης όλα τα ζώα που έχουν εμπορική αξία. Η αγελάδα π.χ., είναι μια πολύτιμη πηγή τροφής, αλλά ουδείς ανησυχεί ότι μπορεί να εξαφανιστεί γρήγορα το είδος. Απεναντίας, η μεγάλη ζήτηση βοδινού κρέατος φαίνεται ότι εγγυάται ότι το είδος θα εξακολουθήσει να προστατεύεται.

Γιατί η εμπορική αξία του ελεφαντοστού είναι απειλή για τον ελέφαντα, ενώ η εμπορική αξία του βοδινού κρέατος είναι εγγύηση για την αγελάδα ; Ο λόγος είναι ότι ο ελέφαντας είναι κοινόκτητος πόρος ενώ η αγελάδα είναι ιδιωτικό αγαθό. Οι ελέφαντες περιφέρονται ελεύθεροι χωρίς να ανήκουν σε κανένα. Κάθε λαθροκυνηγός έχει ισχυρό κίνητρο να σκοτώσει όσους περισσότερους ελέφαντες μπορεί. Επειδή οι λαθροκυνηγοί είναι πολυάριθμοι, κανένας δεν έχει ισχυρό κίνητρο να προστατευθεί ο πληθυσμός των ελεφάντων. Αντίθετα, οι αγελάδες ζουν σε κτηνοτροφικές μονάδες που ανήκουν σε ιδιώτες. Κάθε κτηνοτρόφος προσπαθεί να διατηρήσει τον πληθυσμό των αγελάδων της κτηνοτροφικής μονάδας του, επειδή αποκομίζει οφέλη από τις προσπάθειές του αυτές.

Κυβερνήσεις αφρικανικών χωρών έχουν προσπαθήσει να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο εξαφάνισης του ελέφαντα με δύο τρόπους : Ορισμένες χώρες, όπως η Κένυα, η Τανζανία και η Ουγκάντα, απαγορεύουν το κυνήγι του ελέφαντα και την πώληση ελεφαντοστού. Ωστόσο, η επιβολή των νόμων αυτών είναι δύσκολη, κι οι πληθυσμοί ελεφάντων εξακολουθούν να μειώνονται. Αντίθετα, χώρες όπως η Μποτσουάνα, το Μαλάουι, η Ναμίμπια και η Ζιμπάμπουε έχουν μετατρέψει τον ελέφαντα σε ιδιωτικό αγαθό, επιτρέποντας τη θανάτωση ελεφάντων, αλλά μόνο μεταξύ εκείνων που βρίσκονται στα κτήματα κάποιου ιδιώτη. Οι γαιοκτήμονες απέκτησαν έτσι ισχυρό κίνητρο να προστατεύουν το είδος στα κτήματά τους και το αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής ήταν ν' αρχίσει ο αριθμός των ελεφάντων ν' αυξάνεται. Με την ατομική ιδιοκτησία και το κίνητρο του κέρδους να λειτουργούν τώρα υπέρ του, ο αφρικανικός ελέφαντας μπορεί κάποια μέρα να αισθάνεται προστατευμένος από τον κίνδυνο της εξαφάνισής του όσο και οι αγελάδες.
Ένα παράδειγμα από τον τύπο :

Η οικονομική της τιμολόγησης των δρόμων.

Τα διόδια είναι απλώς ένας τρόπος να λύσουμε το πρόβλημα της κυκλοφοριακής συμφόρησης, αλλά, σύμφωνα με ορισμένους οικονομολόγους, δεν έχουν χρησιμοποιηθεί στο βαθμό που θα έπρεπε. Στην ακόλουθη στήλη γνώμης της Boston Globe, 28 Φεβρουαρίου 1995, ο οικονομολόγος Lester Thurow περιγράφει την επιτυχία με την οποία η Σιγκαπούρη αντιμετώπισε την κυκλοφοριακή συμφόρηση.

Η οδός Όρτσαρντ της Σιγκαπούρης είναι ο κύριος εμπορικός δρόμος της Σιγκαπούρης και φιλοξενεί κάποια από τα ακριβότερα ξενοδοχεία και καταστήματα.

Γη, Ο απόλυτος εικονογραφημένος οδηγός, Δομή 2006

"Ας ξεκινήσουμε με μια αδιαμφισβήτητη αλήθεια που προκύπτει από την κοινή εμπειρία μας. Καμιά πόλη δεν κατόρθωσε ποτέ να λύσει το κυκλοφοριακό πρόβλημα της ρύπανσης κατασκευάζοντας απλώς νέους δρόμους.Μερικές πόλεις έχουν πολλούς δρόμους ( Λος Άντζελες ) κι άλλες έχουν λίγους ( η Σαγκάη π.χ., μόνο πρόσφατα απέκτησε μερικούς αυτοκινητόδρομους ). Ωστόσο, ο βαθμός κυκλοφοριακής συμφόρησης και ρύπανσης της ατμόσφαιρας μεταξύ των πόλεων δεν διαφέρει και πολύ. Η ύπαρξη πολλών δρόμων απλώς ενθαρρύνει περισσότερους ανθρώπους να χρησιμοποιούν τα αυτοκίνητά τους, να επιλέγουν κατοικίες που απέχουν περισσότερο από την εργασία τους κι έτσι, να χρησιμοποιούν περισσότερο οδικό χώρο…Μια πρόσφατη ανάλυση των προβλημάτων της ρύπανσης στο Λονδίνο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το Λονδίνο θα μπορούσε να κατεδαφίσει το κέντρο της πόλης για να κατασκευάσει δρόμους και παρόλα αυτά να εξακολουθεί να υπάρχει μια κατάσταση που να προσεγγίζει την κυκλοφοριακή συμφόρηση.

Οι οικονομολόγοι έχουν πάντοτε έτοιμη μια θεωρητική απάντηση για το κυκλοφοριακό και τη ρύπανση : καθορίστε μια τιμή για την χρήση των δρόμων. Το κράτος μπορεί να υποχρεώσει εκείνους που χρησιμοποιούν τους δρόμους να καταβάλλουν αντίτιμο, ανάλογα με τους δρόμους που χρησιμοποιούν τις ώρες της ημέρας, και στο βαθμό στον οποίο υπάρχουν προβλήματα ρύπανσης την ώρα που χρησιμοποιούν αυτούς τους δρόμους. Και μπορεί να ορίσει τις επιβαρύνσεις στα επίπεδα που αποδίδουν τα άριστα ποσά της χρήσης.

Όταν η Σιγκαπούρη αποφάσισε να δοκιμάσει, καμιά πόλη δεν είχε τα κότσια να καταφύγει στην τιμολόγηση των δρόμων. Πολλές ιδέες φαίνονται καλές θεωρητικά, αλλά έχουν κάποια κρυφά, απρόβλεπτα μειονεκτήματα. Η Σιγκαπούρη έχει τώρα περισσότερο από μια δεκαετία εμπειρίας. Το σύστημα λειτουργεί ! Δεν υπήρξαν απρόβλεπτα μειονεκτήματα. Η Σιγκαπούρη είναι η μόνη πόλη στον κόσμο χωρίς κυκλοφοριακό και χωρίς προβλήματα ρύπανσης που δημιουργεί το αυτοκίνητο.

Στη Σιγκαπούρη σταθμοί διοδίων περιβάλλουν το κεντρικό τμήμα της πόλης. Για να φθάσει κανείς με αυτοκίνητο μέσα στην πόλη, πρέπει να πληρώσει διόδια που εξαρτώνται από τους δρόμους που θα χρησιμοποιήσει, την ώρα της ημέρας που θα χρησιμοποιήσει το αυτοκίνητό του και τις συνθήκες ρύπανσης της συγκεκριμένης μέρας. Τα διόδια αυξάνονται και μειώνονται για να επιτυγχάνεται η άριστη χρήση των δρόμων.

Επιπλέον, η Σιγκαπούρη υπολογίζει το μέγιστο αριθμό αυτοκινήτων που μπορούν να κυκλοφορούν, χωρίς να προκαλούν πρόβλημα ρύπανσης, έξω από το κεντρικό τμήμα της πόλης και πωλεί σε πλειοδοτικό διαγωνισμό τις άδειες των νέων αυτοκινήτων κάθε μήνα. Διαφορετικοί τύποι πινακίδων επιτρέπουν διαφορετικούς βαθμούς χρήσης του αυτοκινήτου. Οι πινακίδες που επιτρέπουν τη χρήση του αυτοκινήτου όλες τις ώρες και μέρες κοστίζουν πιο ακριβά από τις πινακίδες που επιτρέπουν τη χρήση του αυτοκινήτου μόνο τα Σαββατοκύριακα - και ώρες κατά τις οποίες το κυκλοφοριακό πρόβλημα είναι λιγότερο οξύ. Οι τιμές εξαρτώνται από την προσφορά και τη ζήτηση.

Με το σύστημα αυτό, η Σιγκαπούρη κατόρθωσε να μη σπαταλά πόρους σε έργα υποδομής που δεν λύνουν τα προβλήματα της κυκλοφοριακής συμφόρησης και της ρύπανσης. Τα έσοδα που συγκεντρώνονται από το σύστημα αυτό, χρησιμοποιούνται για τη μείωση των υπόλοιπων φόρων.

Αν όμως έτσι έχουν τα πράγματα, γιατί το Λονδίνο απέρριψε την τιμολόγηση των δρόμων στην τελευταία έκθεση για τα προβλήματα της κυκλοφοριακής συμφόρησης και της ρύπανσης ; Επειδή επικράτησε η σκέψη ότι η εφαρμογή μιας τέτοιας πολιτικής θα εκλαμβανόταν ως άγρια κρατική παρέμβαση και ότι το κοινό δεν θα ανεχόταν ένα σύστημα που επιτρέπει στους πλούσιους να οδηγούν περισσότερο από τους φτωχούς.

Και τα δύο επιχειρήματα αγνοούν το γεγονός ότι έχουμε ήδη δρόμους που η χρήση τους επιβαρύνεται με διόδια. Επιπλέον, οι νέες τεχνολογίες επιτρέπουν σήμερα να αποφύγουμε και τα δύο προβλήματα.Με τη χρησιμοποίηση κωδικών ραβδώσεων και χρεωστικών καρτών, μια πόλη μπορεί να εγκαταστήσει αναγνώστες καρτών σε όλη την περιφέρειά της. Έτσι, όταν ένα αυτοκίνητο θα περνά από ένα ορισμένο σημείο, θα αφαιρείται ένα ποσό από την χρεωστική κάρτα του οδηγού ανάλογα με τον καιρό, την ώρα της μέρας και την τοποθεσία. Μέσα στο αυτοκίνητο, ο οδηγός θα έχει έναν μετρητή που θα του δείχνει πόσο έχει επιβαρυνθεί και τι ποσό απομένει στη χρεωστική του κάρτα…

Αν είμαστε υπέρ της ισότητας και πιστεύουμε ότι το δικαίωμα της οδήγησης πρέπει να κατανέμεται ίσα ( δηλαδή όχι ανάλογα με το εισόδημα ), τότε σε κάθε οδηγό αυτοκινήτου μπορεί ν' αναγνωρίζεται, στο τέλος του χρόνου, το υπόλοιπο που απομένει στη χρεωστική κάρτα του, ώστε οι οδηγοί που θέλουν να οδηγούν λιγότερο, να μπορούν να πωλήσουν το αχρησιμοποίητό τους υπόλοιπο σ' εκείνους που θέλουν να οδηγούν περισσότερο. Έτσι, αντί να δίνεται στην πόλη ένα επιπλέον φορολογικό έσοδο, το σύστημα αυτό δίνει ένα συμπληρωματικό εισόδημα σε κείνους που ζουν κοντά στη δουλειά τους ή χρησιμοποιούν τις κρατικές, αστικές συγκοινωνίες. Επειδή οι φτωχοί οδηγούν λιγότερο από τους πλούσιους, το σύστημα αποδεικνύεται τελικά ότι συμβάλλει στην αναδιανομή του εισοδήματος από τους πλούσιους στους φτωχούς.

Πηγές στοιχείων : N. Gregory Mankiw, Οικονομολόγος, καθηγητής οικονομικής στο Πανεπιστήμιο του Harvard, " Αρχές της οικονομικής ", Τόμος Α', Τυπωθήτω 2001, τα βιβλία και η ιστοσελίδα που ήδη αναφέρθηκαν.